 |
| gambar hiasan |
KRITIKAN SUMBER
Istilah
kritikan merujuk kepada proses pentafsiran bukti iaitu satu ujian mendapatkan
kebenaran. Ia bukanlah satu pendirian secara mental mengenai sesuatu isu. Menurut
Marc Bloch, kritikan ialah menguji kebenaran sesuatu sumber kerana berpunca
dari kesangsian terhadap fakta.[1]
Menurut Yusof Ibrahim, sumber boleh didefinisikan sebagai suatu yang boleh
dijadikan punca kepada lahirnya sesuatu pemikiran atau penulisan-penulisan.
Justeru, secara ringkasnya kritikan pula boleh dikatakan sebagai penilaian
bahan yang dijadikan bukti terhadap sesuatu dakwaan atau penulisan.[2]
Sebagai prasyarat menuju keyakinan,
kita seharusnya bersikap sangsi dan ragu-ragu tentang sesuatu sumber atau punca
sebelum kita menerima dan mempercayai kebenarannya[3].
Justeru, kita perlu mengetahui kritikan-kritikan sumber yang di telah di buat
untuk sesuatu penulisan sejarah dari pelbagai punca pemikiran.
Kritikan
sumber bertujuan untuk memastikan sama ada yang dikatakan asal sumber itu
adalah asal yang sebenar ataupun tidak. Seandainya yang dipercayai, sumber itu
tulen, jika tidak, sumber itu palsu. Sehubungan itu,, sesuatu kritikan sumber
dibuat adalah untuk mengetahui ketepatan sesuatu fakta memandangkan ramai ahli
sejarah yang menganggap diri mereka hebat dalam sejarah sedangkan apa yang
mereka bincangkan adalah tidak mempunyai asas dan bukti yang kukuh dalam bidang
atau penulisan tersebut.
Kritikan
sumber juga turut dilakukan bertujuan untuk mengetahui siapa penulis dan dari
mana sumber dihasilkan supaya ahli sejarah dapat mempercayai kesahihan sesuatu
sumber itu. Jadi ahli sejarah akan bebas untuk membuat sebarang takrifan atau
tulisan asalkan mempunyai sumber-sumber yang cukup bagi mengukuhkan dan
membenarkan tafsiran yang telah dibuat.
Kritikan
terhadap sesuatu sumber itu terbahagi kepada dua kaedah atau proses utama iaitu
kritikan luaran dan kritikan dalaman. Pendapat ini
dipersetujui oleh Collingwood dan menyifatkan kaedah tersebut sebagai 'sejarah
kritikal'.[4] Antara tokoh sejarah yang benar-benar
meletakkan asas-asas kritikan sumber sejarah secara sistematik ialah Ernst
Bernheim (1889), yang telah membahagikan kritikan sumber kepada dua jenis,
iaitu kritik luaran dan kritik dalaman (external criticism and internal criticism).[5]
Kritikan Luaran
Melalui
kritikan luaran dapat mengesahkan ketulenan dan kesahihan sumber asli tersebut.
kritikan luaran ini bertujuan untuk menyelesaikan masalah berkaitan dengan
pemalsuan sumber. Melalui pendekatan ini, sesuatu sumber dapat disahkan
ketulenan dan kesahihan serta dapat memberi kepercayaan kepada masyarakat.
Menurut Bloch, kritikan luaran ini berpunca daripada sikap sangsi terhadap
keterangan-keterangan yang diberikan oleh saksi-saksi tentang masa lampau dan
kaedah-kaedah yang berkesan telah dicari yang membenarkan pengasingan daripada
pendustaan.[6]
Melalui kritikan luaran, pelbagai
langkah yang diambil dalam untuk memastikan kesahihan dan ketulenan sesuatu
bahan.
Langkah pertama dalam menjalankan
kritikan luaran ialah melakukan ujian kimia terhadap sumber. Ujian kimia
dilakukan bertujuan untuk menentukan umur sebenar sesuatu dokumen. Proses ini
melibatkan ujian terhadap keadaan kertas, dakwat, dan cap yang digunakan. Hal
ini demikian kerana dalam penghasilan sesebuah dokumen, keada kertas, dakwat
dan cap di dalamnya akan berubah mengikut peredaran masa dan zaman dari segi
bahan-bahan yang digunakan.
Seterusnya, ahli sejarah akan
mengkaji bahasa-bahasa yang digunakan dalam dokumen-dokumen sejarah. Hal ini
demikian kerana gaya bahasa di dunia adalah cukup dinamik serta sentiasa
berubah mengikut zaman. Gaya bahasa sentiasa berubah dari sudut nahu, struktur
ayat, ejaan, istilah, tanda baca dan sebagainya.
Langkah seterusnya ialah menjalankan
ujian tulisan tangan terhadap dokumen-dokumen sejarah yang ditulis dengan
tangan dan bukan ditaip atau dicetak. Kaedah yang digunakan dalam ujian ini
adalah kaedah perbandingan. Kaedah perbandingan ini dapat mengenal pasti
ciri-ciri persamaan dan perbezaan yang dihasilkan oleh orang yang sama ataupun
individu yang berlainan dalam menulis sumber-sumber sejarah tersebut.
Cara seterusnya untuk menentukan
ketulenan sesuatu dokumen sejarah ialah menjalankan ujian terhadap bahan-bahan
yang digunakan dalam buatan dokumen sejarah. Ujian ini dapat memudahkan para
pengkaji mengesan sama ada bahan yang digunakan tidak wujud ketika dokumen atau
sumber tersebut dihasilkan. Sebagai contoh, kertas wujud pada tahun 1150 Masihi,
namun jika terdapat sumber atau dokumen yang ditulis pada kertas sebelum tahun
tersebut adalah palsu kerana kebanyakan sumber atau dokumen yang ditulis sebelum
1150 Masihi ialah pada kulit kambing. Oleh
itu, langkah-langkah tersebut penting dalam membuat kritikan luaran terhadap
sumber bagi memastikan ketulenan sumber tersebut.
Kritikan Dalaman
Proses
kritikan dalaman dilakukan oleh ahli sejarah bermula selepas proses kritikan
selesai. Kritikan dalaman bertujuan untuk menentukan kemunasabahan ataupun
kewarasan tentang sesuatu isi kandungan sesuatu sumber sejarah.[7]
Kritikan dalaman adalah mengenai kandungan sumber dan kebiasaannya diikuti
kritikan luaran sendiri. Kritikan dalaman juga penting di dalam kajian sesuatu
sumber sejarah untuk menentukan kebenarannya dan kerasionalnya. Kritikan dalaman dilakukan oleh ahli sejarawan sendiri tanpa memerlukan
kerjasama daripada ahli bidang lain tidak seperti kritikan luaran. Kritikan
dalaman merangkumi banyak aspek seperti aspek kandungan itu benar atau tidak,
kerasionalan, logik dan banyak lagi.
Tujuan kritikan dalaman adalah untuk
membentuk kredibiliti sesuatu sumber. Sebagai permulaan, ahli sejarah perlu
memahami apa yang dimaksudkan saksi melalui bukti mereka. Sehubungan dengan
itu, ahli sejarah dapat menentukan dengan betul kredibiliti saksi di bawah
persoalan. Seterusnya ahli sejarah mula melakukan proses tafsiran sumber
setelah mengenal pasti ketulenan sumber. Terdapat beberapa aspek yang perlu
ditekankan oleh ahli sejarah terhadap sumber sejarah. Ahli sejarah perlu
menapis setiap sumber sejarah untuk menjamin setiap perkara atau butiran yang
di ambil daripada sumber boleh dipertanggungjawabkan. Seterusnya, ahli sejarah juga perlu mengesan
fakta dan pernyataan yang ditulis dalam penulisan sejarah dan bukan hanya
diterima secara terus daripada saksi-saksi yang diperolehi.
Proses kritikan dalaman lebih banyak
menumpukan kepada proses tafsiran ke
atas kandungan sumber-sumber sejarah. Terdapat beberapa tahap tafsiran
sumber yang perlu dilakukan oleh ahli sejarah seperti tafsiran verbal, tafsiran
teknikal, tafsiran logik, tafsiran psikologi dan tafsiran fakta. Proses
taksiran ini dilakukan supaya dapat menentukan keaslian kandungan sumber
setelah menentukan ketulenan fizikal sumber-sumber tersebut. proses pertama
ialah tafsiran verbal. Tafsiran
verbal dilakukan apabila seseorang menumpukan perhatian pembacaan ke atas
perkataan-perkataan yang terdapat dalam sesuatu dokumen secara individu ataupun
kumpulan.[8]
Proses ini memerlukan pengetahuan dari sudut bahasa yang mana ahli sejarah
perlu menguasai lebih dari satu bahasa seperti bahasa Ingeris, bahasa Tamil,
bahasa Cina dan sebagainya. Proses seterusnya ialah tafsiran logik iaitu merupakan satu proses yang dilakukan oleh ahli
sejarah untuk menyambung pelbagai bahagian sumber mengikut kaedah pemikiran
yang betul. Proses ini juga memberi satu jalinan peristiwa yang bersambungan
dalam pemikiran sejarawan, sebelum atau sesudah peristiwa yang berlaku. Ahli
sejarah boleh memberi idea dan pandangan terhadap tafsiran sumber yang dikaji
tetapi hendaklah berasaskan kepada kebenaran peristiwa-peristiwa sejarah yang
telah berlaku.Seterusnya, proses tafsiran seterusnya ialah tafsiran psikologi. Proses ini adalah melihat pemikiran dan
ciri-ciri penulis sesuatu sumber yang dipengaruhi oleh faktor persekitaran
fizikal, sosial dan intelektual.[9]
Taksiran psikologi merupakan proses membaca mengikut sudut pandangan bagi
mendapatkan pemikiran sejarah. Proses ini biasanya berkaitan dengan idea emosi
seorang penulis atau pun ahli sejarah. Sekiranya mereka dipengaruhi oleh emosi,
mereka akan menghasilkan tafsiran yang berat sebelah dan tidak bersikap
profesional. Sebagai contoh, ramai dalam kalangan ahli sejarah barat yang
terdiri daripada pegawai tadbir British yang menulis tentang sejarah Malaysia
gagal memberi tafsiran psikologi secara tepat dan jelas. Proses tafsiran yang
terakhir yang dijalankan ialah tafsiran fakta. Proses ini digunakan setelah
ahli sejarah berjaya memahami makna dan kandungan sumber atau dokumen yang
dikaji. Proses ini dilakukan dengan menggunakan satu atau lebih fakta-fakta
sejarah yang signifikan sama ada secara individu atau berkumpulan bagi
menjelaskan sebab dan akibat sesuatu peristiwa berlaku.
Pengkaji
telah melakukan pelbagai cara dalam
melakukan kritikan dalam. Pengkaji perlu untuk mengetahui jenis orang yang
mencipta atau membuat sumber. Seseorang perlu menyiasat ke atas pendidikan
mereka, kedudukan dalam hidupnya, pandangan politik dan sifat.[10]
Selepas itu, mereka terus boleh memeriksa kredibiliti saksi tersebut.
seterusnya ialah membentuk jika orang di belakang sumber adalah benar-benar
dalam kedudukan yang diketahui orang pertama tentang perkara di bawah
penyiasatan dan sama ada mereka adalah jujur. Testimoni saksi tidak boleh
diambil kira kecuali mereka benar kehilangan kepercayaan. Ia boleh diterima
kepada saksi untuk melakukan beberapa kesalahan sekiranya sisa-sisa
testimoninya benar-benar kukuh. Terdapat
juga beberapa sejawan perlu berhati-hati pada langkah ini. Mereka perlu
berhati-hati untuk tidak mengandaikan tentang peluang atau kesempatan saksi
untuk mengamati, bermaksud mereka adalah mahir. Selepas mengumpulkan
testimoni-testimoni daripada saksi, mereka kemudian boleh membandingkan
testimoni-testimoni dan membuang kesilapan-kesilapan di dalamnya, sama seperti
menggunakan sumber mereka yang boleh dipercayai dalam mengenal pasti
kepercayaan saksi atau bukti baru. Dalam membandingkan suatu sumber dengan yang
lain bagi menentukan krebiliti, terdapat tiga kemungkinan iaitu mereka boleh
mempersetujuinya dengan sumber dalam persoalan, mereka boleh tidak setuju atau
mereka akan senyap. Akhirnya, selepas ahli sejarah telah menapis terus sumber
dan menggunakan kritikan luaran dan dalaman dengan ketat, seseorang itu boleh
menulis.
RUJUKAN
Arba’iyah
Mohd Noor, Ilmu Sejarah Dan Pensejarahan,
Dewan Bahasa Dan Pustaka Kuala
Lumpur.
Abdul
Rahman Haji Abdullah. (2006). Pengantar
Ilmu Sejarah. Ampang: Dawana Sdn. Bhd.
Muhd
Yusuf Ibrahim, Ilmu Sejarah: Falsafah Dewan Bahasa dan Pustaka.
R. Suntharalingam. Pengenalan Kepada Sejarah.
Merican &Sons. Sdn. Bhd. Kuala Lumpur
[1] R. Suntharalingam.
Pengenalan Kepada Sejarah. Merican &Sons. Sdn. Bhd. Kuala Lumpur. Halaman
35.
[2] Arba’ yah Mohd Noor, Ilmu Sejarah dan Pensejarahan, Kuala Lumpur:
Dewan bahasa & Pustaka 2002, hlm 50.
[4] R. Suntharalingam. Pengenalan Kepada Sejarah. Merican &Sons. Sdn. Bhd. Kuala
Lumpur. Halaman 36.
[7] Arbai’yah
Mohd Noor, Ilmu Sejarah dan Pensejarahan, Dewan Bahasa dan Pustaka, Kuala
Lumpur,2002., hlman 60.
Tiada ulasan:
Catat Ulasan
Komen